ساز کمانچه یکی از سازهای زهی-آرشه‌ای است که در موسیقی ایرانی و خاورمیانه استفاده می‌شود. این ساز شامل شکم، دسته، سر و پایه است و روی زمین یا روی پای نوازنده قرار می‌گیرد. این ساز دارای چهار سیم است که با کمان نواخته می‌شود و صدای آن خوش و دلکش اما تودماغی است.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D9%87
تاریخچه ساز کمانچه به رباب و غژک، دو ساز زهی قدیمی، بر می‌گردد. نخستین نشانه‌های تاریخی دربارهٔ کمانچه در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی در سده چهارم هجری دیده شده‌است . کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده‌است . نخستین صدای ضبط‌شده کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی بر می‌گردد . ساز کمانچه به همت سازمان میراث فرهنگی در آذر ماه ۱۳۹۶ به ثبت جهانی در سازمان یونسکو رسید .شما می توانید برای آموزش کمانچه به بهترین آموزشگاه های ایران مراجعه کنید.
بسیاری از موسیقیدانان ایرانی و خارجی از کمانچه استفاده می‌کنند. برخی از معروف‌ترین آنها عبارتند از:
- کیهان کلهر، کمانچه‌نواز و آهنگساز برجسته که در زمینه‌های موسیقی سنتی، نوآورانه و جهانی فعالیت دارد .
- اردشیر کامکار، کمانچه‌نواز و آهنگساز مشهور که در سبک‌های مختلف موسیقی ایرانی و ترکی آثار بسیاری خلق کرده است .
- حسین خضری، کمانچه‌نواز و تنظیم‌کننده معاصر که با گروه‌های مختلف همکاری داشته و به سبک‌های نوین و تجربی علاقمند است .
- فرج علیپور، کمانچه‌نواز و خواننده لرستانی که در زمینه موسیقی محلی و فولکلور فعال است .
- کمانچه در موسیقی ترک یک ساز محبوب و مهم است که در سبک‌های مختلفی نواخته می‌شود. این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکیه، آذربایجان و قفقاز و همچنین در موسیقی نوین و تجربی استفاده می‌شود. برخی از نوازندگان برجسته کمانچه در موسیقی ترک عبارتند از:
- تنبوری جمیل بی، کمانچه‌نواز و آهنگساز برجسته که در دوران عثمانی فعال بود و به عنوان پدر کمانچه کلاسیک ترک شناخته می‌شود .
- علیرضا قربان‌پور، کمانچه‌نواز و آهنگساز معاصر که در زمینه‌های موسیقی نوین، تجربی و جهانی فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- آیدین اسکین، کمانچه‌نواز و آهنگساز مشهور که در سبک‌های مختلف موسیقی ترک، آذربایجان و قفقاز آثار بسیاری خلق کرده است .
- آیدین چن، کمانچه‌نواز و آهنگساز جوان که در زمینه‌های موسیقی نوین، تجربی و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
کمانچه در موسیقی قفقاز یک ساز محبوب و رایج است که در سبک‌های مختلفی نواخته می‌شود. این ساز در موسیقی محلی، موسیقی عشایری، موسیقی کلاسیک و موسیقی نوین قفقاز استفاده می‌شود. برخی از نوازندگان برجسته کمانچه در موسیقی قفقاز عبارتند از:
- حیدر رضایی، کمانچه‌نواز و آهنگساز برجسته که در زمینه‌های موسیقی سنتی، نوآورانه و جهانی فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- گورکم سِن، کمانچه‌نواز و آهنگساز معاصر که در زمینه‌های موسیقی تجربی، الکترونیک و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- آلیرضا جعفر زاده، کمانچه‌نواز و آهنگساز مشهور که در سبک‌های مختلف موسیقی قفقاز، ترک و ایران آثار بسیاری خلق کرده است .
- آیدین چن، کمانچه‌نواز و آهنگساز جوان که در زمینه‌های موسیقی نوین، تجربی و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
کمانچه قفقاز و ترک دو نوع مختلف از ساز کمانچه هستند که در مناطق مختلف آسیا و اروپا نواخته می‌شوند. برخی از تفاوت‌های بین این دو نوع کمانچه عبارتند از:
https://saziha.ir/%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%da%a9%d9%85%d8%a7%d9%86%da%86%d9%87
- جنس و شکل کاسه: کمانچه قفقاز معمولاً دارای کاسه‌ای کروی یا مخروطی است که از چوب توت یا گردو ساخته می‌شود. کمانچه ترک دارای کاسه‌ای بیضی یا بادامی است که از چوب زالو یا آلو ساخته می‌شود .
- تعداد و جنس سیم‌ها: کمانچه قفقاز دارای ۴ سیم است که معمولاً از جنس فلز هستند و با پیچ‌های کوچک تنظیم می‌شوند. کمانچه ترک دارای ۳ سیم است که معمولاً از جنس روده حیوانات هستند و با گره‌های ساده تنظیم می‌شوند .
- کوک و نغمات: کمانچه قفقاز بر اساس سامانه دستگاه‌های ایرانی و مقامات عربی کوک می‌شود و نغمات آن شبیه به زبان‌های ترک غربی است. کمانچه ترک بر اساس سامانه مقامات ترکی و پرده‌های ششگانه کوک می‌شود و نغمات آن شبیه به زبان‌های ترک شرقی است .
- پایه: کمانچه قفقاز دارای پایه‌ای فلزی است که روی زمین یا روی پای نوازنده قرار می‌گیرد. کمانچه ترک فاقد پایه است و روی شکم نوازنده قرار می‌گیرد .
بسیاری از موسیقیدانان از کمانچه قفقاز استفاده می‌کنند. برخی از آنها عبارتند از:
- کیهان کلهر، کمانچه‌نواز و آهنگساز معاصر که در زمینه‌های موسیقی سنتی، نوآورانه و جهانی فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- اردشیر کامکار، کمانچه‌نواز و آهنگساز برجسته که در زمینه‌های موسیقی سنتی، محلی، تجربی و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- حسین خضری، کمانچه‌نواز و آهنگساز جوان که در زمینه‌های موسیقی سنتی، محلی، تجربی و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
- فرج علیپور، کمانچه‌نواز و آهنگساز لرستانی که در زمینه‌های موسیقی سنتی، محلی، تجربی و جاز فعال است و با گروه‌های مختلف همکاری دارد .
